خوراک آماده دام یک فرموله غذایی است که به صورت کامل و آماده برای تغذیه دام‌ها طراحی شده است. این نوع خوراک حاوی تمامی مواد مغذی ضروری برای رشد، تولید شیر، گوشت و پشم دام‌ها است و به صورت خشک یا مرطوب، پلت شده یا به شکل آردی در دسترس می‌باشد. در ادامه این مقاله در رابطه با انواع خوراک آماده دام، ترکیبات و مزیت های آن صحبت خواهیم کرد.
مواد اولیه اصلی خوراک آماده دام
مواد اولیه اصلی خوراک آماده دام به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- منابع انرژی: غلات مانند ذرت، گندم، جو و برنج که تامین کننده اصلی انرژی برای دام هستند.
- منابع پروتئین: کنجاله‌های روغنی مانند سویا، کلزا، آفتابگردان که حاوی پروتئین‌های گیاهی هستند و همچنین برخی محصولات جانبی حیوانی مانند کنجاله گوشت و استخوان.
علاوه بر این، مواد دیگری مانند:
- مواد معدنی: فسفر، کلسیم، سدیم، پتاسیم و … برای ساخت استخوان‌ها و دندان‌ها و عملکرد صحیح بدن.
- ویتامین‌ها: A، D، E، K و گروه ویتامین‌های B برای رشد، تولید مثل و عملکرد سیستم ایمنی.
- افزودنی‌ها: آنزیم‌ها، پروبیوتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر مواد برای بهبود هضم، تقویت سیستم ایمنی و افزایش تولید.
مواد تشکیل دهنده خوراک آماده دام
مواد تشکیل دهنده خوراک آماده دام بسته به نوع دام و فرمولاسیون آن متفاوت است. برخی از مواد اصلی تشکیل دهنده این خوراک‌ها عبارتند از:
- غلات مانند ذرت، گندم، جو، برنج
- کنجاله سویا، کنجاله آفتابگردان
- مکمل‌های معدنی از جمله فسفر، کلسیم، سدیم
- ویتامین‌های A، D، E، K
- افزودنی‌هایی چون آنزیم‌ها، پروبیوتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها
فرآیند تهیه خوراک آماده دام
تهیه خوراک آماده دام فرآیندی دقیق و چند مرحله‌ای است که با هدف تامین تمامی نیازهای غذایی دام‌ها انجام می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
۱٫ فرمولاسیون
- تعیین نیازهای غذایی: ابتدا نیازهای غذایی دام بر اساس سن، نژاد، مرحله تولید (رشد، شیردهی، آبستنی) و شرایط محیطی مشخص می‌شود.
- انتخاب مواد اولیه: با توجه به فرمولاسیون، مواد اولیه مناسب از جمله غلات (ذرت، گندم، جو)، کنجاله‌ها (سویا، آفتابگردان)، مکمل‌های معدنی و ویتامینی، و سایر افزودنی‌ها انتخاب می‌شوند.
- تعیین نسبت مواد اولیه: نسبت دقیق هر یک از مواد اولیه در فرمولاسیون مشخص می‌شود تا خوراک نهایی از نظر ارزش غذایی متعادل باشد.
۲٫ تهیه مواد اولیه
- تامین مواد اولیه: مواد اولیه مورد نیاز از منابع معتبر و با کیفیت تهیه می‌شوند.
- تمیز کردن و آماده‌سازی: مواد اولیه قبل از استفاده تمیز و خشک می‌شوند و در صورت نیاز خرد یا آسیاب می‌شوند.
۳٫ مخلوط کردن
- آسیاب کردن: مواد اولیه به اندازه‌های مناسب آسیاب می‌شوند تا مخلوط یکنواختی حاصل شود.
- مخلوط کردن: مواد آسیاب شده به همراه مکمل‌ها و افزودنی‌ها به صورت دقیق مخلوط می‌شوند.
- کنترل کیفیت: در این مرحله کیفیت مخلوط از نظر یکنواختی و ترکیب مواد بررسی می‌شود.
۴٫ پلت‌سازی (در صورت نیاز)
- پختن: مخلوط به کمک بخار آب پخته می‌شود تا مواد مغذی آن حفظ شده و باکتری‌ها از بین بروند.
- پلت‌سازی: مخلوط پخته شده تحت فشار و حرارت به شکل دانه‌های کوچک یا پلت در می‌آید. پلت‌ها به دلیل شکل و اندازه مناسب، هضم بهتری دارند و از هدر رفتن خوراک جلوگیری می‌کنند.
- خنک کردن: پلت‌های تولید شده خنک می‌شوند تا آماده بسته‌بندی شوند.
۵٫ بسته‌بندی
- بسته‌بندی در کیسه‌های مناسب: پلت‌ها در کیسه‌های چند لایه و مقاوم بسته‌بندی می‌شوند تا از نفوذ رطوبت، هوا و آلودگی‌ها جلوگیری شود.
- برچسب‌گذاری: روی هر کیسه اطلاعاتی مانند نوع خوراک، تاریخ تولید، تاریخ انقضا، شرکت تولیدکننده و دستورالعمل مصرف درج می‌شود.
۶٫ انبارداری و توزیع
- انبارداری در شرایط مناسب: خوراک آماده در انبارهای خشک و خنک نگهداری می‌شود تا کیفیت آن حفظ شود.
- توزیع به واحدهای پرورش دام: خوراک بسته‌بندی شده به واحدهای پرورش دام توزیع می‌شود.
چرا از خوراک آماده دام استفاده می‌شود؟
این خوراک‌ها به گونه‌ای فرموله شده‌اند که تمام نیازهای تغذیه‌ای دام را برطرف می کنند و از کمبود مواد مغذی جلوگیری خواهد شد. با استفاده از خوراک آماده، دامدار از صرف زمان برای تهیه جیره غذایی دام و ترکیب مواد اولیه مختلف بی‌نیاز می‌شود. همچنین فرمولاسیون دقیق خوراک آماده باعث افزایش تولید شیر، گوشت و پشم در دام‌ها می‌شود. مواد افزودنی موجود در خوراک آماده به بهبود سلامت دام، افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها و کاهش تلفات نیز کمک می‌کند.
انواع خوراک آماده دام
خوراک آماده دام براساس نوع دام (گاو، گوسفند، طیور، …)، سن دام، مرحله تولید (رشد، شیردهی، آبستنی) و شرایط محیطی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. برخی از انواع رایج خوراک آماده عبارتند از:
- کنسانتره که با انرژی و پروتئین بالا و فیبر پایین که برای تامین انرژی مورد نیاز دام استفاده می‌شود.
- علوفه خشک شامل یونجه، شبدر و سایر گیاهان خشک شده است که منبع اصلی فیبر در جیره دام‌ها محسوب می‌شود.
- سیلاژ علوفه تخمیر شده‌ای است که در شرایط بی‌هوازی تولید می‌شود و به عنوان جایگزین یونجه خشک استفاده می‌شود.
- خوراک مخلوط که ترکیبی از کنسانتره و علوفه است و به صورت یکنواخت و آماده برای مصرف دام تهیه می‌شود.
عوامل موثر بر کیفیت خوراک آماده
- کیفیت مواد اولیه
- دقت در فرمولاسیون
- تجهیزات مناسب
- کنترل کیفیت در تمام مراحل
تفاوت خوراک آماده دام با جیره غذایی سنتی
| ویژگی |
خوراک آماده دام |
جیره غذایی سنتی |
| فرمولاسیون |
دقیق و علمی، با توجه به نیازهای خاص هر دام |
ممکن است بر اساس تجربه و دانش محلی تهیه شود |
| یکنواختی |
تمام دام‌ها از یک نوع خوراک استفاده می‌کنند |
ممکن است تنوع زیادی در مواد غذایی استفاده شده وجود داشته باشد |
| مواد افزودنی |
حاوی انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و افزودنی‌ها |
ممکن است فاقد برخی از مواد مغذی یا افزودنی‌ها باشد |
| هزینه |
ممکن است گران‌تر باشد |
ممکن است ارزان‌تر باشد |
| زمان صرف شده |
نیاز به زمان کمتری برای تهیه دارد |
نیاز به زمان بیشتری برای تهیه و ترکیب مواد دارد |
| کنترل کیفیت |
تحت کنترل کیفیت دقیق در کارخانه تولید می‌شود |
کنترل کیفیت ممکن است دشوارتر باشد |
نکات مهم در استفاده از خوراک آماده دام
- انتخاب خوراک مناسب: برای انتخاب خوراک مناسب برای دام خود، باید به نوع دام، سن، نژاد، مرحله تولید و شرایط محیطی توجه کنید.
- توجه به کیفیت خوراک: کیفیت خوراک آماده از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، خوراک را از تولیدکنندگان معتبر و با کیفیت خریداری کنید.
- رعایت دستورالعمل مصرف: برای کسب بهترین نتیجه، دستورالعمل مصرف درج شده روی بسته‌بندی خوراک را به دقت مطالعه و اجرا کنید.
- تامین آب کافی: تامین آب کافی برای دام‌ها به هضم بهتر خوراک و حفظ سلامت آن‌ها کمک می‌کند.
جمع بندی
خوراک آماده دام به دلیل فرمولاسیون دقیق، یکنواختی و کنترل کیفیت بالا، می‌تواند به بهبود عملکرد تولید، سلامت و رفاه دام‌ها کمک کند. اما جیره غذایی سنتی نیز ممکن است در برخی شرایط و برای برخی دام‌ها مناسب باشد.
کارخانه اعلا روغن سپاهان با نام تجاریی لادرفت با سال ها تجربه، ماشین آلات پیشرفته و متخصصین با تجربه اقدام به تولید انواع پودر، روغن و خوراک دام اعم از خوراک گاو شیرده، خوراک مرغ تخمگذار، خوراک گوساله، خوراک آماده دام و… نموده است.
